"Jeotermal elektrik Santralleri baz yük santrallerdir. Türkiye'deki en yüksek değer %99 civarında Aydın Germencik (47,4 MWe, Galip Hoca) Jeotermal Elektrik santralidir ".

 

+ = entegre sera ısıtması var.
 
NOT: Kaplıca, Termal su temin eden, dağıtan yerler: İzmir Jeotermal A.Ş., Çeşme Jeotermal A.Ş., Samsun-Havza Belediyesi, Yalova Termal Belediyesi, Sandıklı Belediyesi
 
Dünya’da ilk ısıtmalar doğal çıkışların kanallar vasıtasıyla akıtılarak seraların ve kaplıca tesislerinin ısıtılması ile olmuştur. Tekniğine daha uygun uygulama ABD Boise İdaho’da 1870’li yıllarda bir iş merkezinin jeotermal ile ısıtılmasıdır. Bunu takiben 1930’lu yıllarda ise yoğun hava kirliliğinin yaşandığı İzlanda Reykjavik’te şehir ısıtması başlamış, sonrasında bunu diğer şehirler takip etmiştir.
 
Türkiye’de ise jeotermal merkezi ısıtma, 1980’li yıllarda İzmir-Balçova termal tesislerinin ısıtılması, Dokuz Eylül üniversitesi kampüsünün ısıtılması, Balıkesir-Gönen’de ve Kütahya-Simav’da şehir ısıtması ile başlamış ve bugünkü hale gelmiştir. İzmir-Balçova Jeotermal Merkezi Isıtma Sistemi, EGEC-European Geothermal Energy Council (Belçika) tarafından Nisan 1999 tarihinde Ferrara/İtalya’da, teknik ve ekonomik açıdan dünyadaki yedi en başarılı jeotermal uygulama arasına seçilmiştir.

Türkiye’de şu anda elektrik üretimi, jeotermal merkezi ısıtma, sera ısıtma, karbondioksit üretimi, termal turizm ve diğerleri ile Türk Milli Ekonomisine jeotermalin yarattığı ekonomik faaliyet katkısı yılda yaklaşık 172 Milyar TL olarak hesap edilmiştir.

 
Sektörde yapılan toplam (direkt/indirekt) istihdam ise 240.000 kişidir.
 
Ayrıca, mevcut tüm jeotermal değerlendirmelerinin elektrik tarifesi ile devlet destekli ısıtma tarifesine göre ayrı ayrı hesap edilmesine göre yaklaşık 78 Milyar TL doğal gaz eşdeğeridir (Ekim,2023).
 
 Ayrıca, mevcut tüm değerlendirmelerin doğal gaz ile yapılması halinde yaklaşık 5 Milyar m³/yıl doğal gaz eşdeğeri olacaktır.


DÜŞÜK SICAKLIKLI JEOTERMAL ISITMA UYGULAMALARI
Kırşehir’de 1994 yılından beri 57°C sıcaklığında jeotermal su ile 1900 konut merkezi olarak ısıtılmaktadır.
 
Düşük sıcaklıklı jeotermal su ile ısıtılan Termal Tesisler;
Afyon-Oruçoğlu Termal Resort tesisleri 1992 yılından beri 48°C sıcaklığında jeotermal su ile tabandan ısıtılmaktadır. Ayrıca, Bolu-Karacasu Termal Tesisleri kısmi olarak 44°C ile 2001 yılından beri, Rize-Ayder Kür Merkezi 55°C, Hatay-Kumlu Termal Tesisleri 37°C ve tabandan ısıtma ile, Sivas-Sıcak Çermik Kaplıcaları 46°C ve Samsun-Havza Termal Tesisleri 54°C sıcaklığındaki jeotermal su ile ısıtılmaktadır. Haymana’da 45°C’lik jeotermal su ile tabandan Cami ısıtması yapılmaktadır.
 

Afyon-Oruçoğlu Termal tesisleri

 
 
 
 
 

 
Dünya Ülkelerinin Jeotermale Verdiği Teşvikler, Destekler (Feed In Tariff-FIT) Aşağıya Çıkarılmıştır;

Jeotermal elektrik alım teşvikleri feed in tariff (FIT) konusunda ise şu anda 20 yıla göre; Almanya’da normal hidrotermal jeotermale (EGS dahil) 25 € cent/kWh (entegre ısıtmaya 6 € cent/kWh ilave) FIT uygulanmaktadır. Fransa’nın uyguladığı FIT değeri 23 € cent/kWh’tir. İsviçre 29 - 54 $ cent/kWh teşvik uygulamaktadır.
Dünya’da 15’ten fazla ülke jeotermale teşvik, feed in tariff uygulamaktadır. Japonya 22-34 $ cent/kWh arasında ve Hindistan 15 yıl boyunca 15 $ cent/kWh  FIT uygulamıştır. Bu nedenle kendi yerli, yenilenebilir, milli enerji kaynağımızın en az 15 yıl süreyle desteklenmesi (birçok dünya ülkelerinde bu 20 yıldır) ile enerjide dışa bağımlılığımız azalacak, kendi yerli, milli kaynağımızı kullanacak, cari açığımız azalacak, çevreye desteğimiz olacak ve istihdam sağlanacaktır.
 
JEOTERMAL MERKEZİ ISITMA (ŞEHİR, SERA) VE SOĞUTMA
SİSTEMLERİNİN TEŞVİK İHTİYACI
Jeotermal merkezi ısıtma sistemleri Amerika ve Avrupa’da Belediye, Belediye+Özel sektör işbirliği veya şehir konseyleri tarafından kurulmakta ve işletilmektedir.
 
Jeotermal merkezi ısıtma sistemlerinin yatırım döneminde teşviğe ihtiyacı vardır çünkü Belediye veya Belediye şirketlerinin, YİKOB ve Valilik Özel İdare beraberliğinin bir jeotermal sahaya ihtiyacı olacaktır. Tabii ki bu sahanın şehir merkezine en fazla 20 km civarı mesafede olması, ve ayrıca yatırımın ekonomisi için şehrin büyüklüğü yani pazar büyüklüğü önemlidir.
 
Yani taşıma mesafesi yatırımın ekonomisini belirlemektedir. Bu nedenle bu tür yatırımlara devletin İller Bankası, kamu bankaları ve diğer bankalar aracılığı ile 15 yıla kadar vadeli uygun kredi imkanı sağlaması gerekmektedir.
 
Yatırımda kullanılacak yerli makine ve teçhizatın %25 teşvik primine tabii tutulması ve yatırım kalemlerine KDV uygulanmaması gibi teşviklere ihtiyaç vardır. İşletme döneminde ise herhangi bir teşviğe ihtiyaç yoktur.

 

Ayrıca, jeotermal elektrik santrallerinden kullanılacak reenjeksiyon ısısı, hava soğutmalı kondenser atık ısısı ve diğer ısılar içinde jeotermal merkezi ısıtma sistemine, sera ısıtma sistemine jeotermal elektrik santralinin sağlayacağı ısının doğalgaz kalorifik eşdeğerinin parasal karşılığının %3’üne kadar teşvik ödemesini devletin yapması gerekir.
 
Ayrıca jeotermal ısı kullanıcı merkezi ısıtma veya sera işletmecisi santralden kullandığı ısının doğalgaz kalorifik eşdeğerinin parasal karşılığının %3’ü kadar da bir ödemeyi santral yatırımcısı ve işletmecisine ödemelidir. Bu şekilde hem jeotermal elektrik santrali işletmecisi, hem jeotermal merkezi ısıtma sistemi, ve hem de sera yatırım ve işletmesinin ısı enerjisi ihtiyaçları karşılanır, ekonomik olur ve çözümlenebilir.
 
Türkiye’de ilk jeotermal elektrik santralinin devreye girmesinden bu tarafa yaklaşık 15 yıldan fazla sürede jeotermal sahalarımızdaki CO₂ global olarak % 50-70 arasında azalmıştır. Bu azalmanın karşılığı Dünya Bankası-TKB’nin risk paylaşım mekanizmasındaki koyduğu sınır olan 540 gr/kWh değerinin altına 350-440 gr/kWh civarına düşmüştür. Jeotermal santrallarımızdaki bu azalmanın karşılığında tabii ki üretim azalması ve bunu önlemek için de kuyu içi pompası kullanımı başlamıştır.
 
Ayrıca, bazı jeotermal sahalarda santralin tipine ve teknolojisine göre H₂S’in (Hidrojen Sülfür) durumu çevre açısından ve halkın tepkisi açısından önem kazanmaktadır. Bütün sahalarda H₂S seviyesi aynı değildir. Sahadan sahaya farklılıklar göstermektedir.  Jeotermal sahalarda santrallerden çıkan H₂S’in eliminasyonu içinde teknikler vardır. Bu tekniklerin uygulanması için (bunlar bir ek maddi yük getirmektedir) devletin İtalya’da olduğu gibi ek teşvikler vermesi gerekmektedir. Jeotermal akışkanın reenjeksiyonun yapıldığının devlet tarafından denetlemesi gerekmektedir.

Jeotermal enerji Dünya’da temiz enerji sınıfındadır fakat Türkiye’de zaman zaman temiz enerji sınıfında sayılmaması üzücüdür. Bu durum hem bazı yanlış ve eksik uygulamanın ve hem de bilgilendirmenin bir sonucudur. Dolayısı ile devletin yani kamunun çok iyi bir şekilde denetlemesi ve çevreye % 100 duyarlı hale gelmesi için ilave teşvikler uygulaması bir zorunluluktur.
 
Dünyada jeotermal zenginliği ile dördüncü sırada yer alan Türkiye, jeotermal potansiyeli ile toplam elektrik enerjisi ihtiyacının yaklaşık %30’una kadar (EGS/HDR dahil), ısıtmada ısı enerjisi ihtiyacının yaklaşık %30’una kadar karşılayabilecek potansiyele sahiptir. Bunların ağırlık ortalaması alındığında Türkiye enerji (elektrik + ısı enerjisi) ihtiyacının %30’unu karşılamaya taliptir. 
 
Jeotermal hidrotermal teknik ekonomik elektrik potansiyelimiz olan 9000 MWe ile hidrotermal teknik ısı potansiyelimiz olan 107.000 MWt (EGS/HDR potansiyeli hariç); elektrik üretimi, şehir ısıtma, soğutma, sera ısıtma, termal tesis ısıtma, kaplıca kullanımı, kimyasal maddeler üretimi, sanayide kullanım vb uygulamalarda tam değerlendirilmesi halinde sağlanacak hedef yıllık net yurt içi katma değer 86 Milyar ABD Doları civarında olabilecektir.
 
Türkiye, 1995 yılında, elektrik üretimi kurulu gücünde Dünyada 11nci sırada iken, 2018 yılında 4.lüğe yükselmiştir. Ocak 2022 itibariyle, jeotermal kaynak potansiyelimizin (hidrotermal dahil, EGS/HDR hariç) ancak yaklaşık %18’i değerlendirilmektedir. 2010-2015 yılları arasında Türkiye, jeotermal kurulu güç kapasite artışında dünya birincisi ilan edilmiştir (Dünya Jeotermal Kongresi WGC2015-Avustralya).

Türkiye Jeotermal Derneği’nin yapmış oduğu çalışmaya göre;

Türkiye Jeotermal Derneği’nin yapmış olduğu çalışmaya göre;

Türkiye’de Jeotermal Enerji ile Isıtılabilecek Potansiyel Yerleşim Birimleri (Jeotermal saha potansiyeli ve pazara göre teknik ve ekonomik global yaklaşım):

 

İzmir                       (+Soğutma)                  240.000  Konut
Denizli ve Civarı    (+Soğutma)                   120.000  Konut
Aydın ve Civarı     (+Soğutma)                    120.000  Konut
Bursa ve Civarı     (+Soğutma)                      75.000  Konut
Balıkesir ve Civarı                                        25.000  Konut
Afyonkarahisar ve Civarı                              50.000  Konut
Manisa + Turgutlu                                        40.000  Konut
Kütahya ve Civarı                                         25.000  Konut
Çanakkale ve Civarı                                    15.000  Konut
Sakarya – Akyazı – Kuzuluk                         30.000  Konut
Salihli                    (+Soğutma)                     30.000  Konut
Bolu ve Civarı                                              10.000  Konut
Yozgat ve Civarı                                          25.000  Konut
Nazilli                                                           25.000  Konut
Erzurum                                                       10.000  Konut
Şanlıurfa                                                      20.000   Konut
Kırşehir                                                        20.000   Konut
Dikili-Bergama (İzmir) (+Soğutma)              25.000   Konut
Alaşehir (Manisa)  (+Soğutma)                   15.000   Konut
Aliağa (İzmir)        (+Soğutma)                    15.000   Konut
Sivas                                                          20.000   Konut
Bingöl                                                         20.000   Konut
Diğer yerleşim birimleri                               25.000   Konut

^{__________________________________________________________________________________________________}    

ARA TOPLAM (Konut ısıtması)       1 Milyon Konut  

^{__________________________________________________________________________________________________}

Termal tesis ve Sera Isıtması          250000 Konut Eşdeğeri*

^{__________________________________________________________________________________________________}    

GENEL TOPLAM                             1.250.000 Konut** Eşdeğeri (10000 MWt)  

^{__________________________________________________________________________________________________}

DOĞALGAZ /KALORİFER YAKITI EŞDEĞERİ  (Isıtma, soğutma ve sıcak su için): 2.7 Milyar ABD $ / YIL

 

 

 
UZUN MESAFELİ JEOTERMAL TAŞIMA VE SICAKLIK KAYBI

Jeotermal merkezi ısıtma amaçlı jeotermal su taşıma hattı en uzun 61 km ile İzlanda’da yer almaktadır. Ayrıca, yine İzlanda’da 2°C’lik sıcaklık kaybı ile 27 km’lik jeotermal ısı enerjisi taşıması yapılmaktadır. Türkiye’de ise en uzun taşıma 15 km ile Afyon’dadır. Sandıklı’daki jeotermal su taşıma hattındaki sıcaklık kaybı 2 °C’dir. Uzun mesafeli jeotermal taşıma yatırımlarının ekonomisi çok dikkatlice incelenmelidir.
 
Eskiden Dünyada ve ülkemizde önemli bir sorun olan kabuklaşma (kireçlenme) ve korozyon (çürüme) gibi teknik sorunlar günümüzde büyük işletmelerde ekonomik olarak nerdeyse tamamen çözülmüştür.
 
Bazı Jeotermal kaynaklarımızın yerleşim birimlerine uzaklığı ve küçük yerleşim birimleri olmaları nedeniyle 10 Milyon konut eşdeğeri ısı potansiyelinin yaklaşık 1 Milyon konutu bugünün teknik ve ekonomik pazar şartlarına göre ısıtma amaçlı olarak değerlendirilebilecektir.
 
Ancak jeotermal sahalara yakın bölgelerde sera ısıtması, endüstriyel kullanım, kaplıca amaçlı kullanım, kimyasal madde üretimi, balık çiftlikleri v.b. kullanımları uygulamak mümkündür. Jeotermal Merkezi Isıtma/soğutmadan arta kalan potansiyelimiz ile de yukarıda adı geçen değerlendirmeleri gerçekleştirerek potansiyelimiz tam olarak değerlendirilebilecektir.

Türkiye’de hedeflenen 1 Milyon konutun jeotermal ile ısıtılmasının eşdeğeri olan 8000 MWt jeotermal merkezi ısıtma kurulu gücü olarak karşılaştırıldığında, 1700 MWe’lık bir Nükleer Santralin yaklaşık beş katıdır.  Yılık ısı enerjisi ikamesi olarak karşılaştırıldığında ise üç katı olmaktadır.